Luật sư Nguyễn Thanh Hà – Chủ tịch Công ty Luật SB Law đã đưa ra đánh giá của mình về vụ việc Doanh nghiệp Việt kiện Ông lớn nước ngoài. Dưới đây là nội dung chi tiết:
1/ Theo thông tin thì Gilimex đã đâm đơn kiện Amazon lên toà án bang New York của Mỹ. Theo đánh giá của ông để theo đuổi một vụ kiện ở nước ngoài như tại Mỹ thì doanh nghiệp phải đầu tư công sức, thời gian, chi phí như thế nào?
Trả lời:
Theo công bố của Công ty cổ phần Sản xuất Kinh doanh và Xuất nhập khẩu Bình Thạnh (Gilimex), Amazon Robotics LLC (Amazon) là một trong những khách hàng của công ty từ năm 2014. Trong quá trình hợp tác, Amazon đã vi phạm cam kết mà hai bên đã thỏa thuận. Việc vi phạm này ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của công ty. Do đó, nhằm bảo vệ lợi ích hợp pháp của công ty theo đúng nội dung hai bên đã thỏa thuận, Gilimex đã đâm đơn kiện Amazon lên Tòa án bang New York (Mỹ) vào thứ Hai tuần này (12/12). Theo đơn khiếu nại dài 32 trang, mối quan hệ đối tác giữa hai bên được xây dựng dựa trên “sự tin tưởng”. Tức nhà sản xuất này dựa vào các dự báo của Amazon để mua nguyên liệu, đầu tư vào công suất nhà máy, nhân viên…, nhằm đáp ứng sự tăng trưởng của Amazon.
Tuy nhiên, vào tháng 4 và tháng 5/2022, Amazon đã “bất ngờ thay đổi và giảm nhu cầu dự kiến” trong thời gian còn lại của năm 2022 và 2023 xuống còn một phần nhỏ so với các dự báo trước đó. Doanh thu bán hàng cho Amazon chiếm tỷ trọng lớn và việc dừng đột ngột khiến kết quả kinh doanh quý 3/2022 của Gilimex lao dốc. Cụ thể, doanh thu quý 3/2022 chỉ còn hơn 213 tỉ đồng, giảm đến 83% so với quý 2/2022 và giảm 66% so với cùng kỳ năm 2021. Hàng tồn kho của công ty tăng tới 70% so với đầu năm, lên gần 1.278 tỉ đồng. Tính đến ngày 30.9, Gilimex còn khoản phải thu với Công ty Amazon Robotics gần 15,5 tỉ đồng.
Thông thường, việc khởi kiện ở một quốc gia khác thì bản thân doanh nghiệp đi kiện gặp bất lợi hơn về thời gian, chi phí, đi lại. Đối với một vụ có quy mô tương tự như Gilimex khởi kiện Amazon, chi phí pháp lý (án phí và luật sư) có thể chiếm tới 30% số tiền yêu cầu, đây là một số tiền đáng kể. Đặc biệt khi ra nước ngoài thì rào cản về ngôn ngữ, pháp lý càng nhiều hơn. Khi đó, doanh nghiệp càng bị động và hoàn toàn phụ thuộc vào luật sư ở nước sở tại. Đó là chưa kể khi thắng kiện thì các thủ tục để thi hành án sau đó cũng khá phức tạp.
Kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập nên giá trị hợp đồng của doanh nghiệp với đối tác nước ngoài cũng tăng vọt. Nhưng môi trường thay đổi nhanh thì dễ nảy sinh vấn đề tranh chấp hơn. Để hạn chế rủi ro về phía mình, trong các hợp đồng thương mại với đối tác ngoại, ngoài các điều khoản về số lượng, giá trị sản phẩm… thì doanh nghiệp phải quan tâm đến nội dung nếu có phát sinh tranh chấp thì xử lý như thế nào? Cơ quan xử lý là đơn vị nào, ở đâu? Khi không có thỏa thuận trong hợp đồng thì theo thông lệ quốc tế người khởi kiện sẽ nộp đơn lên tòa án tại nơi cư trú của đối tác như trường hợp Gilimex nộp đơn kiện tại địa điểm đặt trụ sở của Amazon ở Mỹ.
2/ Khả năng thắng kiện và được bồi thường của Gilimex có cao không, theo đánh giá của ông?
Trả lời:
Thực tế, đây không phải lần đầu tiên doanh nghiệp Việt đâm đơn kiện các đối tác nước ngoài, và cũng có không ít lần thắng kiện. Chẳng hạn trường hợp Công ty TNHH Khai thác chế biến khoáng sản Núi Pháo (Công ty CP Tài nguyên Masan) đã thắng kiện 130 triệu USD từ Jacobs Group – một đối tác của họ tại Mỹ, tương đương khoảng 3.000 tỷ đồng theo phán quyết của hội đồng trọng tài do Trung tâm Trọng tài quốc tế Singapore chỉ định. Khoản tiền dàn xếp vụ kiện tại hội đồng trọng tài quốc tế thời điểm đó đã giúp Masan lãi đậm, đóng góp hơn 1.200 tỷ đồng vào tổng lợi nhuận của Masan sau 9 tháng năm 2019. Đại diện Masan nhận định tranh chấp pháp lý với Jacobs là một “phép thử” của Masan Núi Pháo trong việc trở thành một công ty đạt tiêu chuẩn quốc tế.
Tuy nhiên mối quan hệ đối tác giữa Gilimex và Amazon được xây dựng dựa trên “sự tin tưởng” tức nhà sản xuất này dựa vào các dự báo của Amazon để mua nguyên liệu, đầu tư vào công suất nhà máy, nhân viên…, nhằm đáp ứng sự tăng trưởng của Amazon. Việc doanh nghiệp Việt Nam chưa hiểu hết về các luật chơi, khi ký kết hợp đồng với doanh nghiệp nước ngoài thường sơ sài, không lường hết các tình huống. Dẫn đến khi có tranh chấp với đối tác nước ngoài thì lại không đủ lý lẽ để thắng kiện.
3/ Hiện nay khá nhiều doanh nghiệp trong các ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đứng trước việc bị khách hàng huỷ, hoãn đơn hàng vậy họ có nên học hỏi Gilimex để kiện khách hàng đòi bồi thường hay không, thưa ông?
Trả lời:
Việc khởi kiện là bình thường trong hoạt động của doanh nghiệp và đây là cách hành xử văn minh, chuẩn mực nhất. Việc doanh nghiệp Việt đòi lại quyền lợi của mình là hành vi hoàn toàn chính đáng. Tuy nhiên để hạn chế những tranh chấp không đáng có thì doanh nghiệp cần chú trọng hơn vào những điều khoản trong hợp đồng. Cần lường trước những tình huống có thể xảy ra nhằm hạn chế tối đa rủi ro cũng như là căn cứ để tăng phần trăm thắng kiện.
Ngoài ra doanh nghiệp Việt Nam có thể chọn cơ chế giải quyết tranh chấp thương mại thông qua phương thức trọng tài thương mại quốc tế sẽ mang lại nhiều biện pháp hữu ích hơn cho các bên, đặc biệt là phía Việt Nam, như quyền tự quyết nhiều vấn đề về tố tụng, có thể thỏa thuận nơi tổ chức các phiên họp, bảo mật về nội dung vụ kiện, thời gian giải quyết tranh chấp nhanh. Bên cạnh đó, trọng tài viên có kinh nghiệm chuyên sâu trong lĩnh vực liên quan đến tranh chấp thì khả năng thực thi phán quyết sẽ lợi thế hơn.
