Trong bối cảnh mở cửa hội nhập và giao lưu quốc tế diễn ra ngày càng rộng rãi, thị trường âm nhạc Việt Nam trở nên sôi động với sự phát triển của hàng loạt nhạc sĩ trẻ, ca sĩ mới, công ty biểu diễn và tổ chức biểu diễn.
Việc đổi mới bài hát nổi tiếng hoặc bản làm lại (còn được gọi là bản cover) bài hát được yêu thích nhất cũng trở nên “thịnh hành”. Một ca sĩ cần có giọng hát hay, chọn một bài hát / bản nhạc nổi tiếng xưa hoặc hiện hành, phối lại và hát theo cách sáng tạo của mình rồi đăng lên website dịch vụ âm nhạc, mạng xã hội…
Đây là cách nhanh để nhập giới âm nhạc. Đổi mới không có nghĩa là tổ chức hoặc cá nhân thực hiện đổi mới đó có thể làm bất cứ điều gì họ muốn, kể cả với mục đích phi thương mại, mà việc đổi mới một bài hát / bản nhạc phải tôn trọng bản quyền của tác phẩm gốc và tuân thủ quy định của pháp luật.
Điều kiện để một tác phẩm âm nhạc được bảo hộ quyền tác giả
Một tác phẩm âm nhạc (bài hát / bản nhạc) là chủ thể của bảo hộ quyền tác giả. Căn cứ vào quy định tại Luật Sở hữu trí tuệ, tác phẩm âm nhạc là tác phẩm được thể hiện dưới dạng nốt nhạc trong bản nhạc hoặc các ký tự âm nhạc khác hoặc được cố định trên bản ghi âm, ghi hình có hoặc không có lời, không phân biệt biểu diễn hay không biểu diễn. Quyền tác giả của tác phẩm âm nhạc phát sinh kể từ khi tác phẩm được tạo ra và thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, bất kể nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã xuất bản hay chưa xuất bản, đã đăng ký hay chưa đăng ký. Như vậy, một bài hát / bản nhạc được bảo vệ bản quyền ngay khi tác giả sáng tác mà không cần đăng ký bản quyền.
Một vài lưu ý khi đổi mới bài hát / bản nhạc
Dựa trên thực tế, chúng ta có hai loại đổi mới:
– Đổi mới một bài hát / bản nhạc nhưng không có sự thay đổi về nội dung và giai điệu của tác phẩm nguyên bản (1);
– Đổi mới một bài hát / bản nhạc nhưng thay đổi cơ bản về lời bài hát / giai điệu của tác phẩm nguyên bản hoặc dịch hoặc viết lời mới và biểu diễn dựa trên nhạc nền nguyên bản (2).
Đối với loại (1), đây là sự trình diễn tác phẩm âm nhạc nguyên bản nhưng với nhạc cụ khác (như ghi-ta, pi-a-no), sau đó, cá nhân hoặc tổ chức thực hiện bản cover sẽ đăng trên dịch vụ cung cấp âm nhạc trực tuyến hoặc mạng xã hội. Đây là hành động “biểu diễn tác phẩm trước công chúng” – một quyền tài sản của tác phẩm được pháp luật cấp cho chủ sở hữu quyền tác giả. Theo đó, chủ sở hữu quyền tác giả có độc quyền biểu diễn hoặc cho phép người khác trực tiếp hoặc thông qua bản ghi âm, ghi hình hoặc bất kỳ thiết bị kỹ thuật nào khác mà công chúng có thể tiếp cận được. Tổ chức, cá nhân khi khai thác, sử dụng quyền này phải xin phép và trả nhuận bút, thù lao cho chủ sở hữu quyền tác giả. Vì vậy, khi thực hiện đổi mới và đăng tải bản cover trên các dịch vụ âm nhạc hoặc mạng xã hội, người biểu diễn bản cover phải xin phép và trả tiền bản quyền, thù lao cho chủ sở hữu quyền tác giả. Đồng thời phải đảm bảo không làm tổn hại đến danh dự, uy tín của các tác giả.
Đối với loại (2), đây có thể được coi là thực hiện một “tác phẩm phái sinh”, một hành động được pháp luật cho phép. Tuy nhiên, khi thực hiện tác phẩm phái sinh, người thực hiện cần đáp ứng một số điều kiện sau:
– Được sự cho phép của các tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả;
– Không ảnh hưởng đến bản quyền của các tác phẩm gốc;
– Trả nhuận bút, thù lao và các quyền lợi vật chất khác cho chủ sở hữu quyền tác giả.
Lưu ý: Trong mọi trường hợp, người thực hiện bản cover cần phải đảm bảo điều đó không ảnh hưởng đến sự khai thác bình thường của tác phẩm âm nhạc của chủ sở hữu quyền tác giả; không xâm phạm quyền tác giả (những hành vi được đề cập tại Điều 28 Luật Sở hữu trí tuệ) và phải ghi tên đầy đủ tên tác giả, nguồn gốc, xuất xứ của tác phẩm.
Bài viết này KHÔNG phải là một tư vấn pháp lý. Các đọc giả được khuyến khích tìm sự tư vấn của một luật sư đủ năng lực, trong trường hợp cần thiết. SBLAW sẽ không chịu trách nhiệm trong trường hợp bất kì đọc giả giải thích / áp dụng sau khi đọc bài viết này mà không cần sự tham gia của một luật sư đủ năng lực. Chúng tôi sẽ vui lòng giải quyết thắc mắc của các đọc giả và có thể được liên lạc qua … nếu có câu hỏi.
