Mỗi ngày hàng nghìn nghệ sĩ có thể cho ra đời hàng triệu bức ảnh. Tuy nhiên việc bảo vệ bản quyền cho các bức ảnh dường như lại chưa được quan tâm đúng mức và đi chậm hơn rất nhiều so với những vi phạm đang lấn lướt.
Một nhiếp ảnh gia từng chia sẻ câu chuyện của bản thân: Nhiều năm trước, thấy ảnh của mình xuất hiện tràn lan trên mạng. Sau đó, ông rút kinh nghiệm, đưa lên mạng thì thu nhỏ kích cỡ, đính tên tác giả, nhưng tình trạng vi phạm không được cải thiện, nên đành chấp nhận.
Cách đây vài năm, hơn 100 bức ảnh của của một nghệ sĩ nhiếp ảnh cũng được treo trái phép tại một khách sạn ở Hà Nội. Khi tìm hiểu, phía khách sạn cho biết các tác phẩm này do bên thiết kế cung cấp, “xin” được từ một phòng lab mà họa sĩ đã đưa ảnh đến in, …Khi ấy, hai bên đành tự thỏa thuận, với giá mỗi bức ảnh bằng nhuận ảnh treo tại triển lãm.
Vấn nạn bản quyền ảnh giờ đây lên mức báo động. Trong khi bản quyền ảnh báo chí hiện nay chưa có sự thống nhất thì những chế tài xử phạt cũng chưa đủ mạnh để có thể răn đe sự vi phạm. Do đó, tình trạng vi phạm bản quyền ảnh khá công khai và coi thường xử phạt của pháp luật.
Không nhìn đâu xa, ngay trong hệ thống báo mạng, việc dẫn nguồn cũng chỉ cho có mà chưa có chế độ trả thù lao cho tác giả. Hay việc copy ảnh trên mạng rồi mang về đăng trong trang mạng xã hội của mình vẫn diễn ra thường xuyên mà không xin phép tác giả. Bản thân tác giả ảnh khi bị lấy ảnh cũng không biết kêu ai mà chỉ biết cười trừ.
Hiện nay, các trang mạng xã hội là chỗ tiềm năng để các báo mạng “sài chùa”. Đây là hành động vi phạm bản quyền nghiêm trọng nhưng đã và đang diễn ra bình thường, không có cơ quan nào đứng ra phân xử, nếu có cũng rất ít và thiếu tính nghiêm minh.
Ngoài ra, bản quyền tác phẩm ảnh còn xảy ra ở tình trạng sao chép, cắt ghép… dẫn tới nhiều bức ảnh tương tự nhau. Đây được giới nghề coi như sự ăn cắp về ý tưởng – một cách ăn trộm bản quyền tinh vi, khó phân biệt trắng đen.
Nhiều tác giả nhiếp ảnh trẻ khi chứng kiến tác phẩm của mình bị sử dụng tràn lan trên các trang mạng, bị trưng bày tại các tụ điểm, nhà hàng, khách sạn, nơi kinh doanh, làm tăng giá trị của địa điểm đó đã có thái độ và đòi hỏi quyết liệt để bảo vệ quyền lợi. Nhưng không vì thế mà vấn nạn bản quyền được loại bỏ mà chỉ giảm bớt trong một phạm vi, trừng mực nào đó.
Hành lang pháp lý về vấn đề bản quyền ở nước ta đã khá đầy đủ: Luật Sở hữu trí tuệ, Nghị định 100/2006/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Bộ luật Dân sự, Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả và quyền liên quan, … Thế nhưng, tính ứng dụng của các văn bản này trong từng trường hợp của thực tế đời sống lại chưa cao. Trong khi ấy, nạn vi phạm bản quyền nghệ thuật ngày một đa dạng và phức tạp.
Nghệ sĩ cần chủ động phòng ngừa vi phạm bản quyền, như: chú ý bản quyền khi giao nhận, công bố, cho tặng, gửi file ảnh, đăng tải trên mạng xã hội; bảo vệ bằng biện pháp công nghệ khi công bố tác phẩm và thông tin ảnh qua trang web cá nhân hoặc web có uy tín; đưa thông tin của mình gắn với bản gốc hoặc bản sao tác phẩm; lưu giữ file gốc và thông tin liên quan để làm chứng khi cần thiết; đăng ký bản quyền cho tác phẩm. Mỗi nhiếp ảnh gia phải tự tìm cách bảo vệ tác phẩm của mình như in logo, tên tác giả vào mỗi bức ảnh.
Nhiếp ảnh là loại hình nghệ thuật dễ vi phạm bản quyền nhiều nhất bởi sự phát triển của công nghệ đã vô tình tiếp tay cho những người sao chép, chỉnh sửa ảnh. Chính vì vậy giải quyết vấn đề bản quyền trong nhiếp ảnh phải mang tính định hướng, không thể giải quyết trong một sớm, một chiều mà phải có thời gian.
Đã làm nghệ thuật thì phải tôn trọng sự chân thực, người nghệ sĩ chân chính không bao giờ được phép sao chép tác phẩm của người khác thành tác phẩm của mình.
