Trao đổi với phóng viên, Luật sư Nguyễn Thanh Hà – Chủ tịch Công ty Luật SB Law đã có những quan điểm về tình trạng ngân hàng ép khách hàng mua bảo hiểm khi vay vốn. Dưới đây là nội dung chi tiết:
1/ Thời gian gần đây, câu chuyện khách hàng khi đến vay vốn tại ngân hàng bị ép mua bảo hiểm mới được giải ngân đang nhận được nhiều sự quan tâm của dư luận. LS đánh giá như thế nào về câu chuyện này?
Trả lời:
Pháp luật về kinh doanh bảo hiểm đã quy định các nguyên tắc, quyền, nghĩa vụ của các bên liên quan trong kinh doanh và khai thác bảo hiểm. Điều này nhằm bảo đảm việc tham gia bảo hiểm là tự nguyện, trên cơ sở nhu cầu và khả năng tài chính của khách hàng.Việc khách hàng khi đến vay vốn tại ngân hàng bị ép mua bảo hiểm mới được giải ngân và việc giao kết này trái với ý muốn của Khách hàng thì cần phải xử lý nghiêm. Nếu có bằng chứng việc các ngân hàng “ép” mua bảo hiểm, khách hàng gửi đơn kèm bằng chứng tới Ngân hàng Nhà nước để xem xét, xử lý theo quy định của pháp luật.
2/ Việc ép khách mua bảo hiểm nếu không được chấn chỉnh kịp thời sẽ gây ra những hệ lụy như thế nào?
Trả lời:
Hiện tượng một số nhân viên ngân hàng ép khách hàng mua bảo hiểm khi vay vốn hoặc tư vấn không đầy đủ khiến một số khách hàng nhầm lẫn giữa sản phẩm bảo hiểm và sản phẩm ngân hàng hoặc việc yêu cầu mua bảo hiểm gắn với các khoản vay. Hoạt động này đã vi phạm nguyên tắc “tự nguyện” được quy định tại các văn bản pháp luật về kinh doanh bảo hiểm. Việc ép khách mua bảo hiểm nếu không được chấn chỉnh kịp thời sẽ gây ra những hệ lụy hết sức nghiêm trọng cho ngành bảo hiểm nói riêng và cho toàn xã hội nói chung.
Thứ nhất, đối với khách hàng bị “ép” mua bảo hiểm, việc “ép” khách hàng mua bảo hiểm là hành vi trái với sự “tự nguyện” của họ, vậy việc tiếp tục các hợp đồng này trong thời gian tiếp theo sẽ rất khó. Và khi hợp đồng không được tiếp tục thì đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp lại chính là phía người mua, trong khi số tiền bỏ ra để tham gia các hợp đồng này không hề thấp.
Thứ hai, đối ngành bảo hiểm, việc tư vấn và “ép” khách mua bảo hiểm khi họ không hiểu được quyền và nghĩa vụ của họ trong hợp đồng thì sẽ tạo ra tâm lý “bị lừa” , “không tin tưởng” và “hiểu sai” về giá trị của những hợp đồng này. Từ đó sẽ khiến thị trường bảo hiểm tại Việt Nam bị “biến tướng” không đúng với giá trị vốn có của bảo hiểm nhân thọ.
Thứ ba, đối với toàn xã hội, việc ép khách mua bảo hiểm nếu không được chấn chỉnh kịp thời sẽ gây ra những hệ lụy hết sức nghiêm trọng. Nó ảnh hưởng đến tình hình an ninh, trật tự xã hội, mọi người dân đều có quyền trong việc đưa ra quyết định có hay không tham gia vào giao dịch dân sự trên thực tế. Nhưng với hành vi “ép” khách hàng mua Bảo hiểm nhân thọ trên thì đã xâm phạm vào quyền “tự do” và “tự nguyện” của họ. Những hành vi trên phải được xử lý ngay và xử lý triệt để thậm chí có dấu hiệu hình sự thì cần phải điều tra làm rõ và chịu trách nhiệm về mặt hình sự. Có như vậy người dân mới yên tâm, tin tưởng vào pháp luật và qua đó buộc các ngân hàng và công ty bảo hiểm có biện pháp kiểm soát và chịu trách nhiệm với khách hàng của mình.
Luật sư Nguyễn Thanh Hà – Chủ tịch Công ty Luật SB Law
3/ Vậy khi bị ép mua bảo hiểm? Khách hàng cần làm gì?
Trả lời:
Trong trường hợp Khách hàng có nhu cầu đến ngân hàng để vay tiền thì cần nắm được thông tin việc mình vay tiền là phụ thuộc vào mong muốn của mình, khi mình đảm bảo các điều kiện và thực hiện đúng thủ tục vay thì tự tin thực hiện giao dịch. Còn trong trường hợp nếu bị nhân viên ngân hàng ép tham gia hợp đồng bảo hiểm nhân thọ thì cần thông báo đến các cơ quan giám sát hoạt động ngân hàng như: Ngân hàng nhà nước, Cục quản lý và giám sát Bảo hiểm, …
Hiện nay Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã thiết lập đường dây nóng để nắm bắt và xử lý kịp thời mọi phản ánh, kiến nghị của người dân và các cơ quan, doanh nghiệp liên quan đến hoạt động ngân hàng cụ thể:
– Số cố định: (024) 3936.1017
– Số di động: 0942.966.854
– Email: duongdaynong.cqttgsnh@sbv.gov.vn
Từ thông tin phản ánh, cơ quan này sẽ kịp thời kiểm tra xác minh, có biện pháp thanh tra và phối hợp với cơ quan công an, cơ quan thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước ngăn chặn, xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật. Thông thường để nhận biết Hợp đồng bảo hiểm với các dạng hợp đồng khác thì cần để ý các thông tin về: thời hạn hợp đồng, giá trị bảo vệ sinh mạng, sức khoẻ… Khi đến ngân hàng khách hàng cần chủ động yêu cầu nhân viên tư vấn tóm tắt nội dung tư vấn rồi ký tên vào phần tóm tắt đó để có căn cứ sau này xử lý vấn đề nếu phát sinh tranh chấp. Một vấn đề quan trọng nữa là trước khi khách hàng đặt bút ký bất cứ hợp đồng hay thoả thuận nào cũng cần đọc kỹ nội dung trước khi ký, thấy nội dung nào mập mờ hoặc khó hiểu cần yêu cầu nhân viên giải thích lại.
4/ Hiện ngân hàng nhà nước và bộ tài chính đã có động thái để ngăn chặn tình trạng nhân viên của các tổ chức tín dụng ép khách hàng mua bảo hiểm. Tuy nhiên với những người đã lỡ bị ép mua bảo hiểm rồi giờ có thể đòi lại tiền bảo hiểm đã mua được không? Nếu đòi thì đòi ở đâu? Nếu kiện thì kiện ở chỗ nào?
Trả lời:
Đối với những trường hợp mặc dù biết mình bị ép nhưng vì ở bên yếu thế khi tham gia trong quan hệ giao dịch với ngân hàng nên vẫn chấp nhận ký tên vào hợp đồng bảo hiểm. Sau khi vay được tiền để giải quyết công việc cấp bách rồi muốn quay ra đòi lại tiền của mình là một điều hết sức khó khăn. Bởi khi kiện ngân hàng thì rất khó để xác định rạch ròi thế nào là sai hoặc đúng, lại không có bằng chứng chứng minh mình bị ép buộc như: ghi âm, video… trong quá trình tư vấn kèm theo chữ ký của mình trên hợp đồng khiến cho việc đòi lại tiền là không mấy khả thi.
Tuy nhiên, để bảo vệ quyền lợi của mình, người dân khi gặp những trường hợp như trên cũng cần trực tiếp báo ngay cho cơ quan chức năng để Ngân hàng Nhà nước tiến hành thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động bán bảo hiểm ở các ngân hàng có hành vi trên. Ngoài ra khi có bằng chứng chứng minh mình bị ép buộc, khách hàng có đầy đủ bằng chứng có thể gửi tới Ngân hàng Nhà nước để được giải quyết và xử lý theo quy định.
Trường hợp cần thiết, người dân có thể khởi kiện lên tòa án nhân dân cấp huyện nơi ngân hàng đặt chi nhánh, hoặc tại trụ sở chính của ngân hàng đó để được xử lý và giải quyết.
5/ Ép buộc, cưỡng ép khách hàng mua bảo hiểm là hành vi vi bị nghiêm cấm và bị xử lý theo đúng quy định pháp luật. Vậy nếu ngân hàng cố tình ép khách hàng mua bảo hiểm thì sẽ bị xử lý như thế nào?
Trả lời:
Khoản 5 Điều 9 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 đã nghiêm cấm hành vi đe dọa, cưỡng ép giao kết hợp đồng bảo hiểm; Khoản 2 Điều 3 Nghị định số 73/2016/NĐ-CP quy định không tổ chức, cá nhân nào được phép can thiệp trái pháp luật đến quyền lựa chọn doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh nước ngoài của bên mua bảo hiểm; Khoản 3 Điều 38 Nghị định số 73/2016/NĐ-CP quy định doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh nước ngoài không được ép buộc các tổ chức, cá nhân mua bảo hiểm dưới mọi hình thức.
Mức xử phạt đối với hành vi ép khách hàng mua bảo hiểm khi vay vốn tại điểm đ, khoản 2, Điều 17 Nghị định số 98/2013/NĐ-CP (được sửa đổi bởi Nghị định số 48/2018/NĐ-CP). Theo đó, nếu có hành vi ép khách hàng mua bảo hiểm thì đối tượng vi phạm có thể bị xử phạt vi phạm hành chính với mức xử phạt tiền từ 40 – 50 triệu đồng. Ngoài ra, đối tượng vi phạm còn có thể bị đình chỉ hoạt động từ 2 – 3 tháng một phần nội dung, phạm vi liên quan trực tiếp đến hành vi vi phạm hành chính trong Giấy phép thành lập và hoạt động.
Trong thời gian tới, thiết nghĩ, cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách, đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động phân phối bảo hiểm qua ngân hàng nhằm bảo đảm hoạt động bán bảo hiểm qua ngân hàng tuân thủ nghiêm túc quyền tự do lựa chọn doanh nghiệp bảo hiểm, sản phẩm bảo hiểm phù hợp với nhu cầu của khách hàng.
