sblawTừ sự kiện tập đoàn Sơn Hải bị loại khỏi gói thầu xây dựng dự án xây cao tốc, một nhà thầu có tiếng trong ngành xây dựng hạ tầng giao thông, nổi bật bởi năng lực thi công nhanh, chất lượng cao và từng nhiều lần được Bộ GTVT và địa phương khen ngợi, bất ngờ bị loại khỏi một gói thầu lớn trong lĩnh vực hạ tầng. Sự kiện này đã gây xôn xao trong dư luận và đặc biệt khiến giới chuyên môn đặt dấu hỏi lớn về tính công bằng, minh bạch và thực chất của quy trình chọn nhà thầu. Vậy hiện nay tiêu chí chọn nhà thầu đang hướng tới điều gì?
Câu 1.Ý kiến về việc đảm bảo chọn đúng nhà thầu ở đây được đặt ra như thế nào?
Trả lời:
Việc đảm bảo chọn đúng nhà thầu đòi hỏi một quy trình đấu thầu minh bạch và công bằng, dựa trên các tiêu chí rõ ràng và khách quan. Các ý kiến về việc đảm bảo chọn đúng nhà thầu thường tập trung vào việc sử dụng các phương pháp lựa chọn phù hợp, đánh giá kỹ năng và kinh nghiệm của nhà thầu, cũng như đảm bảo tính minh bạch trong quá trình đấu thầu.
Chi tiết hơn về các ý kiến và cách thực hiện:
– Sử dụng các phương pháp lựa chọn phù hợp
Để lựa chọn nhà thầu một cách hiệu quả, việc áp dụng phương pháp đấu thầu phù hợp với từng loại dự án là vô cùng quan trọng. Với các dự án lớn, có sự tham gia của nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước, nên tổ chức đấu thầu rộng rãi để đảm bảo tính cạnh tranh và chọn được nhà thầu tốt nhất. Trong khi đó, đối với các dự án mang tính chuyên ngành cao hoặc có yêu cầu kỹ thuật đặc thù, hình thức đấu thầu hạn chế hoặc chỉ định thầu có thể được cân nhắc nếu có căn cứ pháp lý rõ ràng. Việc chọn đúng phương pháp không chỉ giúp tiết kiệm thời gian, chi phí mà còn nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong quá trình triển khai dự án.
– Đánh giá kỹ năng và kinh nghiệm của nhà thầu
Một trong những yếu tố then chốt để đảm bảo lựa chọn được nhà thầu phù hợp là đánh giá đúng năng lực và kinh nghiệm của họ. Việc này cần dựa trên các tiêu chí cụ thể như số lượng và quy mô các dự án tương tự mà nhà thầu đã thực hiện, năng lực tài chính ổn định, đội ngũ kỹ sư và công nhân lành nghề, cũng như hệ thống máy móc, thiết bị hiện đại. Ngoài ra, cần xem xét lịch sử hoạt động của nhà thầu, bao gồm việc tuân thủ tiến độ, chất lượng công trình và cam kết bảo hành sau thi công. Một quy trình đánh giá khách quan và toàn diện sẽ giúp sàng lọc các đơn vị yếu kém và lựa chọn được những nhà thầu thực sự có năng lực.
– Đảm bảo tính minh bạch trong quá trình đấu thầu
Tính minh bạch là nguyên tắc cốt lõi trong hoạt động đấu thầu, góp phần ngăn chặn tiêu cực và tạo niềm tin cho các bên tham gia. Để đảm bảo điều này, các thông tin như hồ sơ mời thầu, hồ sơ dự thầu và kết quả lựa chọn nhà thầu cần được công bố công khai, đầy đủ và đúng thời gian quy định trên hệ thống đấu thầu quốc gia. Bên cạnh đó, cần thiết lập một cơ chế tiếp nhận, giải quyết khiếu nại độc lập và hiệu quả, nhằm xử lý nhanh chóng các tranh chấp hoặc phản ánh từ nhà thầu, tránh tình trạng khiếu nại kéo dài ảnh hưởng đến tiến độ dự án. Sự minh bạch không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là nền tảng cho sự công bằng trong cạnh tranh.
– Lựa chọn nhà thầu dựa trên chất lượng và hiệu quả
Thay vì đặt nặng tiêu chí giá thấp, việc lựa chọn nhà thầu cần ưu tiên những đơn vị có năng lực thi công tốt, đảm bảo chất lượng công trình và hiệu quả sử dụng lâu dài. Nhiều dự án thực tế cho thấy việc chọn nhà thầu giá rẻ nhưng năng lực yếu có thể dẫn đến hậu quả như thi công chậm tiến độ, chất lượng kém, gây lãng phí nguồn lực và chi phí sửa chữa về sau. Vì vậy, trong chấm điểm hồ sơ dự thầu, cần có trọng số hợp lý giữa yếu tố giá và các yếu tố kỹ thuật, chất lượng, tiến độ, cam kết bảo hành… để đảm bảo lợi ích tổng thể của dự án và ngân sách nhà nước.
– Kiểm tra hồ sơ năng lực và tài chính của nhà thầu
Trước khi trao thầu, việc kiểm tra kỹ năng lực tài chính và năng lực thi công thực tế của nhà thầu là bước không thể thiếu. Điều này giúp đảm bảo rằng nhà thầu có đủ nguồn lực để hoàn thành dự án đúng tiến độ, đúng chất lượng và không bị gián đoạn do thiếu vốn hoặc thiếu nhân lực. Các tài liệu như báo cáo tài chính, hợp đồng đã hoàn thành, danh sách nhân sự chủ chốt và thiết bị hiện có cần được xác minh chặt chẽ. Ngoài ra, cần đánh giá khả năng chịu rủi ro tài chính và phương án ứng phó với biến động giá nguyên vật liệu, thời tiết hay các yếu tố bất khả kháng khác.
– Xây dựng các tiêu chuẩn kỹ thuật và chất lượng rõ ràng
Một hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng và cụ thể sẽ giúp quá trình lựa chọn nhà thầu minh bạch hơn và dễ đánh giá hơn. Trong hồ sơ mời thầu, cần nêu rõ các yêu cầu kỹ thuật như loại vật liệu, phương pháp thi công, tiêu chuẩn nghiệm thu và các quy định về an toàn, môi trường. Khi các tiêu chuẩn này được thiết lập rõ ràng ngay từ đầu, nhà thầu sẽ hiểu rõ yêu cầu và có cơ sở để chuẩn bị hồ sơ phù hợp, tránh tình trạng hồ sơ thiếu đồng nhất hoặc mập mờ dẫn đến tranh cãi trong quá trình thực hiện.
– Đảm bảo sự công bằng và khách quan trong quá trình đánh giá
Sự công bằng và khách quan trong quá trình đánh giá hồ sơ dự thầu là điều kiện tiên quyết để tạo ra một môi trường đấu thầu lành mạnh và hiệu quả. Tổ chuyên gia đánh giá cần làm việc độc lập, tuân thủ nghiêm túc các quy định và tránh mọi biểu hiện thiên vị hay lợi ích nhóm. Bên cạnh đó, nên có cơ chế giám sát nội bộ và độc lập từ bên ngoài (như thanh tra, kiểm toán) để đảm bảo tính liêm chính. Khi quá trình đánh giá diễn ra công bằng và minh bạch, không những chọn được nhà thầu tốt mà còn tạo niềm tin cho xã hội và nâng cao uy tín của cơ quan quản lý.
Câu 2: Nếu cơ quan có thẩm quyền vào cuộc xác định quyết định lựa chọn nhà thầu của chủ đầu tư có dấu hiệu vi phạm quy định pháp luật về đấu thầu, dẫn đến nguy cơ thất thoát ngân sách Nhà nước thì bị xử lý thế nào?
Trả lời:
Khi cơ quan có thẩm quyền phát hiện quyết định lựa chọn nhà thầu của chủ đầu tư có dấu hiệu vi phạm pháp luật về đấu thầu và dẫn đến nguy cơ thất thoát ngân sách Nhà nước, thì sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật hiện hành, cụ thể là:
- Xử lý theo Luật Đấu thầu
Theo Luật Đấu thầu 2023, các hành vi vi phạm pháp luật trong đấu thầu có thể bị xử lý như sau:
Điều 16 – Các hành vi bị cấm trong đấu thầu:
Nếu chủ đầu tư vi phạm các hành vi bị cấm như: cố ý thông thầu, gian lận, cản trở, chia nhỏ gói thầu, chỉ định sai đối tượng… thì sẽ bị xử lý nghiêm.
Điều 87 – Xử lý vi phạm pháp luật về đấu thầu:
Cá nhân, tổ chức vi phạm có thể bị:
– Xử phạt hành chính (phạt tiền, buộc khắc phục hậu quả,…);
– Cấm tham gia hoạt động đấu thầu từ 3 tháng đến 5 năm;
– Bồi thường thiệt hại nếu gây thất thoát ngân sách;
– Xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, tùy tính chất và mức độ vi phạm.
- Xử lý kỷ luật (nếu người vi phạm là cán bộ, công chức)
Căn cứ theo Điều 78 và Điều 79 Luật cán bộ, công chức 2008 theo đó nếu phát hiện vi phạm trong quá trình đấu thầu thì có thể bị xử lý như sau:
– Khiển trách, Cảnh cáo, Giáng chức, Cách chức, Buộc thôi việc, tùy theo mức độ vi phạm.
– Trường hợp để xảy ra hậu quả nghiêm trọng, người đứng đầu cơ quan chủ đầu tư có thể bị xử lý liên đới.
– Có thể bị xem xét trách nhiệm chính trị nếu là cán bộ cấp cao (Giám đốc sở, Chủ tịch UBND…).
- Truy cứu trách nhiệm hình sự (nếu có dấu hiệu tội phạm)
Nếu hành vi vi phạm có dấu hiệu cố ý làm trái quy định của Nhà nước hoặc gây hậu quả nghiêm trọng, thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017), cụ thể:
“ Điều 222. Tội vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng
- Người nào thực hiện một trong những hành vi sau đây, gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc dưới 100.000.000 đồng nhưng đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
- a) Can thiệp trái pháp luật vào hoạt động đấu thầu;
- b) Thông thầu;
- c) Gian lận trong đấu thầu;
- d) Cản trở hoạt động đấu thầu;
đ) Vi phạm quy định của pháp luật về bảo đảm công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu;
- e) Tổ chức lựa chọn nhà thầu khi nguồn vốn cho gói thầu chưa được xác định dẫn đến nợ đọng vốn của nhà thầu;
- g) Chuyển nhượng thầu trái phép.
- Phạm tội thuộc một trong những trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 12 năm:
- a) Vì vụ lợi;
- b) Có tổ chức;
- c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
- d) Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt;
đ) Gây thiệt hại từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng.
- Phạm tội gây thiệt hại 1.000.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm.
- Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.”
Như vậy, chủ đầu tư ra quyết định lựa chọn nhà thầu sai quy định pháp luật về đấu thầu không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, mà còn có thể bị xử lý rất nghiêm khắc do có dấu hiệu gây thất thoát ngân sách. Việc xử lý nghiêm minh là cần thiết nhằm bảo đảm tính minh bạch, công bằng trong hoạt động đấu thầu, đồng thời bảo vệ nguồn vốn đầu tư công và uy tín của các cơ quan nhà nước. Công ty Luật SBLAW luôn sẵn sàng hỗ trợ tư vấn luật đất đai các chủ đầu tư và tổ chức trong việc tuân thủ đúng quy định pháp luật, phòng ngừa rủi ro và nâng cao hiệu quả thực hiện dự án.
Xem thêm:
Gỡ vướng triển khai dự án bất động sản: Đường dài từ chính sách tới thực tế
